“To this question, as kids, my friends always gave the same answer: ‘Pussy’. Whereas I answered ‘The smell of old people’s houses’. The question was ‘What do you really like the most in life?’ I was destined for sensibility. I was destined to become a writer. I was destined to become Jep Gambardella.”

Afbeelding: Toni Servillo als Jep Gambardella (Cima, 2013).

PUSSY

Jep is de hoofdpersoon in de film van Paolo Sorrentino La Grande Bellezza/The Great Beauty (Cima, 2013). Hij beweert voorbestemd te zijn om schrijver te worden; de ironie van dit schrijverschap is dat het gros van de mensen waarmee hij zich omringt, vooral met de spreekwoordelijke ‘Pussy’ bezig lijken te zijn.

ROMEINSE FAÇADES

Jep wordt 65, en een paar dagen na zijn verjaardag ontdekt hij geen tijd meer te willen verliezen met zaken die hij niet wil doen. “The most important thing I discovered a few days after turning 65 is that I can’t waste any more time doing things I don’t want to do.” Jep zoekt in La Grande Bellezza naar inhoud achter de Romeinse façades – achter het zoete leven zogezegd, La Dolce Vita (The Sweet Life) en de grote schoonheid (The Great Beauty).

Afbeelding: Serena Grandi als Lorena (Cima, 2013).

“When I came to Rome at the age of 26, I fell pretty swiftly into what might be defined as the whirl of the high life, but I didn’t just want to live the high life, I wanted to be the King of the high life. I didn’t just want to attend parties, I wanted the power to make them fail.”

POLONAISE (HOLLANDAISE)

Door de ogen van Jep zien we Rome en de polonaises op zijn feestjes. Jep is de personificatie van het zoete leven. Hij kan een feestje maken of kraken. “The trains at our parties are the best in Rome. They’re the best because they go nowhere.” Jep is de koning van het decadente leven in Rome en hij ziet: de treintjes van de mensen op mijn feestjes leiden tot niets. Jep is Koning Niets.

STENDHAL

Een toerist maakt foto’s van het uitzicht over de stad Rome. Hij bezwijkt alsof hij lijdt onder het Stendhal-syndroom: de grote schoonheid van Rome wordt hem fataal door hartkloppingen en duizelingen. Stendhal (1783 – 1842) schreef erover in zijn boek ‘Rome, Naples et Florence’.

Afbeelding: Cima, 2013.

Toerisme kan verachtelijk zijn: grote groepen mensen die obsessief en anoniem door de stad zwalken, om thuis te kunnen opscheppen over waar zij zijn geweest. Op de achtergrond zien we de klassieke façades van Rome die niet wijken voor het moderne theater van dit dagelijkse toerisme. Mooi en lelijk zijn met elkaar verbonden, lijkt Sorrentino met deze beelden te impliceren. Het Rome van Sorrentino is buitensporig en elegant. Volks wordt verheven en andersom, alsof dit de grote schoonheid is van La Grande Bellezza.

DE MOOIE DAG

Of de werkelijkheid van Rome wordt bespot of wordt geprezen is bij Paolo Sorrentino niet duidelijk, alhoewel de titel La Grande Bellezza wijst op een geloof in de grote schoonheid. Het is een verwijzing naar grote schoonheid van de Napolitaanse ‘bella giornata’: de mooie dag van een overrompelend decor en aangenaam klimaat die tot dodelijke inertie kunnen leiden als je de kracht niet hebt eruit los te breken.” (Branbergen, 2015, 41)

Voor de Italianen strekt zich een oneindige reeks ‘mooie dagen’ uit – van wieg tot graf. Deze grote schoonheid verlamt terwijl het leven voorbij glijdt. Voor je het weet schieten de momenten waar het om gaat in het leven voorbij, uit angst om deze momenten te missen: de decadentie van het mooie leven heeft voor de Italianen een verband met verlies en tragiek.

Afbeelding: Cima, 2013.

LEARNING FROM JEP

Het is de vraag of het Rome dat Sorrentino in La Grande Bellezza presenteert ook werkelijk bestaat. De gevoeligheid van Jep is de ironische blik op de stad Rome en haar symboliek. Wat kunnen we leren van Rome door de ogen van Jep? Deze vraag sluit aan op het werk van Robert Venturi (1925 – 2018) en Denise Scott Brown. In hun werk staat het onderzoek naar architectonische symboliek centraal; werk dat getuigt van een zeldzame ontvankelijkheid voor een veelvoud aan smaken en culturele waarden.

In 1968 vroegen Venturi & Scott Brown zich af: kunnen wij leren van Las Vegas? “…what we learned from Las Vegas [is] to reasses the role of symbolism in architecture, and, in the process, to learn a new receptivity to the tastes and values of other people (…) and in our perception of our role as architects in society.” (Venturi, 1996, xvi-xvii) Het ging Venturi & Scott Brown niet om een negatieve interpretatie van deze stedelijke ontwikkeling in de woestijn of energieverbruik van de straatverlichting, gebouwen en reclame. ‘Learning from Las Vegas’ is een herwaardering van symbolen en esthetiek die zijn verbonden met populaire cultuur zichtbaar in Las Vegas. “We architects can learn (…) from Rome and Las Vegas.” (Venturi, 1996, xvii)

De tegenstelling tussen Rome en Las Vegas is prachtig gevonden door Venturi & Scott Brown: klassiek tegenover modern. La Grande Bellezza smeedt beide werelden aan elkaar. De wereld van de klassieke stad wordt verbonden met de wereld van het vluchtige leven. Het leven van Jep dat vluchtig is door afleidingen, maar vooral door uitbundig uiterlijk vertoon. “Blah, blah, blah…”

De snelheid van de automobiel speelt in Las Vegas een grote rol van betekenis bij de vormgeving van de stad. “The scales of movement and space of the highway relate to distance between buildings; because they are far apart, they can be comprehended at high speeds. (…) A single shot of the Strip is less spectacular; its enormous spaces must be seen as moving sequences.” (Venturi 1976, 35) Rome is voor voetgangers. Las Vegas is voor passanten met snelheid: want dan is de ervaring van ruimte spectaculair.

Afbeelding: Cima, 2013.

Jep wandelt – want zo hij verbonden is met de schaal van de klassieke stad – maar zijn leven is vluchtig alsof hij in een auto zit, afgescheiden van de wereld om hem heen. Hij kijkt naar een non die sinaasappels plukt en verstopt zit tussen bladeren op een houten trap. Tussen hem en haar staat een hek.

BRONNEN:

Branbergen, A. (2015, 5 februari). ‘Belle giornate’ om een verborgen stad. De Groene Amsterdammer, 2015 (6), 40-45.

Cima, F. (Producent), & Giuliano, N. (Producent), Sorrentino, P. (Regisseur). (2013). La Grande Bellezza [Film]. Italië: Indigo Film & Medusa Film.

Scott Brown, D. (1984). Learning from Pop. In Venturi, R., & Scott Brown, D., A View from the Campidoglio (26-33). New York: Harper & Row Publishers.

Venturi, R., Scott Brown, D. & Izenour, I. (1996). Learning from Las Vegas. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
(Origineel werk gepubliceerd in 1977)